Mae ein harddangosfa Chwedlau o Terracottapolis yn cynnwys darnau cyfoes ar hyd gwrthrychau hanesyddol – darganfyddwch fwy am rai o’r artistiaid dan sylw a sut maen nhw’n defnyddio teracota yn eu gwaith

Paul Eastwood

Mae Paul Eastwood yn trin celf fel ffurf o adrodd straeon materol. Mae’n creu hanesion a dyfodol dychmygol i ymchwilio i sut mae gofodau, arteffactau, a chof yn cyfleu hunaniaethau. Ar gyfer Terracottapolis mae’n dangos detholiad o weithiau cerameg o’r saith mlynedd diwethaf yn ogystal â dau gerflun newydd.

A allwch ddweud ychydig wrthyf am eich cysylltiadau â Wrecsam?

Cefais fy ngeni a’m magu yn Wrecsam, gan astudio yn Ysgol Morgan Llwyd a Choleg Iâl ac yn ddiweddarach astudiais yn Ysgol Gelf Wimbledon ac Ysgolion yr Academi Frenhinol. Rwyf bellach yn byw ac yn gweithio yn Wrecsam, gyda stiwdio yn stiwdios Periclo, Rhosrobin.

Beth ydych chi’n ei hoffi neu’n ei gael yn ddiddorol am terracotta fel deunydd?

Mae’r gair yn tarddu o’r Eidaleg terra cotta ‘baked earth’, o’r Lladin terra cocta. Mae digonedd o’r deunydd hwn. Mae gen i ddiddordeb yn ei ddefnyddiau eang mewn gwareiddiad dynol (cyn-hanes i’r presennol) a’i ddefnyddiau ymhlith pob dosbarth cymdeithasol. Mae’n ddeunydd democrataidd.

Beth yw ei rinweddau unigryw a sut ydych chi’n gweithio gydag ef?

Yn fy ngwaith rwy’n defnyddio technegau adeiladu slab gan fod y rhain yn uniongyrchol ac ar unwaith, nid oes angen adeiladu mowldiau cymhleth sy’n arafu ac yn cymhlethu’r broses wneud. Hyd yn oed gyda ffurfiau cymhleth, fel y penddelwau rydw i’n eu gwneud ar hyn o bryd, mae yna uniongyrchedd yn gweithio’n uniongyrchol i glai; mae’n codi pob dull o wneud marciau.

Allech chi rannu ychydig am eich darnau yn yr arddangosfa a beth ysbrydolodd nhw?

Dim ond amlinelliad y siapiau y mae rhwyll glai wedi’i gorchuddio â modrwyau; mae blwch llwch sy’n gorlifo yn awgrymu sgyrsiau hir. Mae gen i ddiddordeb mewn cipio eiliadau fleeting neu goll. Fy nghyfraniad arall i’r arddangosfa yw arddangosfa o ddarnau o grochenwaith, a gasglwyd gennyf o welyau afonydd lleol yn ystod cyfnodau cloi Covid. Maent yn cyflwyno hanes diwydiannol yr ardal ochr yn ochr â naratif hapfasnachol: sut cyrhaeddodd y gwrthrychau hyn yno? Pwy oedd yn eu defnyddio, ac i beth? Beth oedd eu hymddangosiad gwreiddiol cyn iddynt gael eu torri a’u meddalu gan y dŵr?

www.paul-eastwood.net

Lesley James

Mae Lesley James yn byw ac yn gweithio yng Ngogledd Cymru. Mae ganddi ddiddordeb mewn olion arwyneb, ffurf, ac yn y rhwystrau ffisegol ac anweledig rydyn ni’n eu creu.

Beth yw eich cysylltiadau â Wrecsam a Thŷ Pawb?

Rwyf wedi bod yn addysgu yn Wrecsam o fewn y sector celf AB ers dros 30 mlynedd. yn 2018 enillais y wobr 1af yn arddangosfa Celf Agored Tŷ Pawb a chefais fy nghomisiynu i gynhyrchu gwaith newydd ar gyfer yr arddangosfa yn dathlu treftadaeth gyfoethog o frics, teils a theracota yn ardaloedd Wrecsam a Rhiwabon.

Beth ydych chi’n ei hoffi neu’n ei gael yn ddiddorol am terracotta fel deunydd?

Mae’r term terracotta yn tarddu o’r Lladin am ‘baked earth’ ac roedd fy mhrosiect yn ymwneud â’r syniad mai clai’r ardal yw’r ddaear, a bod y briciau a’r teracota a wneir ohonynt felly yn wir yn ddeunydd o’r lle hwnnw. Yna mae’r ‘lle’ hwnnw’n cael ei gludo i ffwrdd a’i ddefnyddio mewn adeiladu ond maent yn cadw’r perthnasedd hanfodol o ble y daethant.

Beth yw ei rinweddau unigryw a sut ydych chi’n gweithio gydag ef? Cefais gefnogaeth gan Gyngor Celfyddydau Cymru gyda grant ar gyfer ymchwil a datblygu ac ymwelais a gwneud rhwbiadau papur ar y safle o bedwar adeilad nodedig ar draws y wlad i gyd wedi’u gwneud gan ddefnyddio teracota gan yr un gwneuthurwr o Riwabon J.C.Edwards. Mae rhwbio yn cynhyrchu ffacsimili o’r arwyneb, yr arwyneb hwnnw wedi’i greu allan o’r clai, ‘lle’ gogledd-ddwyrain Cymru. Ar gefn yr un papur hwnnw, rwyf wedyn wedi gwneud rhwbiad o’r hyn sy’n weddill o waliau ar ddau safle J.C.Edwards yn

Trefynant a Phenybont, bob ochr i bentrefi Cefn Mawr ac Acrefair, ychydig i’r de o Riwabon. Ychydig iawn sydd ar ôl bellach o’r gweithfeydd helaeth, y rhan fwyaf ohonynt wedi’u dymchwel ers amser maith.

Allech chi rannu ychydig am eich darnau yn yr arddangosfa a beth ysbrydolodd nhw?

Llinyn arall o ymchwil oedd darganfod straeon unigolion am weithiau J.C. Edwards. Mae’r rhwbiadau yn fawr, a’r darnau unigol mwyaf yn 1.5m x 3 metr o faint. Mae rhai yn sefyll fel darnau annibynnol sy’n pontio llinell rhwng darluniau a cherfluniau. Mae un arall yn seiliedig ar wal ond yn dilyn siâp y bensaernïaeth y cafodd ei ffurfio o’i gwmpas. Y gwaith mwyaf yw ‘wal’ o 14 darn unigol wedi’u creu o fanylion 3 o’r adeiladau tirnod.

Rwyf wedi cael straeon hyfryd gan bobl sy’n gysylltiedig â’r ardal a’r Pierhead yng Nghaerdydd. Dywedodd un ei fod yn arfer cyffwrdd ag adeilad y Pierhead pan basiodd ar ei ffordd i’w waith oherwydd bod ei gyn-daid (Cymraeg i’n hen daid) yn gweithio ar safle J.C. Edwards ar yr adeg yr oedd yn cael ei adeiladu ar ddiwedd y 1890au. Roedd yn gobeithio efallai bod ei gynffon wedi cyffwrdd â’r darnau hynny o derracotta hefyd, cyn boddi yn draphont ddŵr Pontcysyllte gerllaw ym 1903. Dywedodd un arall pe bai’n gwybod bod y Pierhead wedi’i adeiladu â deunyddiau J.C.Edwards, byddai hithau hefyd wedi cyffwrdd ag ef: “Byddai wedi teimlo fel cyffwrdd darn o gartref, darn o’r ‘Cefn.” (Cefn Mawr safle’r gwaith brics).

Rwyf wrth fy modd â’r atodiad personol hwn; roedd pobl go iawn yn trin deunyddiau cartref, ‘lle’, ac roedd ganddyn nhw’r reddf honno i fod eisiau cyffwrdd â’r hyn roedden nhw’n ei gyffwrdd. Mae dwy ochr y papur yn dod ag arwynebau’r adeiladau pell yn ôl at ei gilydd. Ailymunodd pob un yn ddogfen, yr arwynebau yn dal atgofion y bobl a’r ‘lle’.

www.lesley-james.com

Renee So

Artist a aned yn Hong Kong yw Renee So, ac sydd wedi’i lleoli yn Llundain ar hyn o bryd. Ar gyfer yr arddangosfa mae hi’n dangos rhai gweithiau cerfwedd teils diweddar.

Beth ydych chi’n ei hoffi neu’n ei gael yn ddiddorol am terracotta fel deunydd?

Rwy’n hoffi ei ddefnydd eang a’i linell amser hanesyddol. Fel deunydd, fe’i defnyddiwyd ledled y byd o’r cyfnod cynhanes hyd at heddiw, ac nid yw wedi newid. Rwyf wrth fy modd â’r lliw a’i gysylltiad â’r ddaear o dan ein traed.

Beth yw ei rinweddau unigryw a sut ydych chi’n gweithio gydag ef?

Ei liw yw’r agwedd fwyaf unigryw, ac mae’n well gennyf ei fod heb wydr am y rheswm hwnnw. Rwy’n ei dorchi â llaw ar gyfer fy ngherfluniau ac yn ei roi i slab* ar gyfer fy nheilsen. Mae naws braf iddo pan fyddwch chi’n ei weithio â’ch dwylo

Allech chi rannu ychydig am eich darnau yn yr arddangosfa a beth ysbrydolodd nhw?

Mae “gitar” ac “Ymlacio” yn luniau teils rhyddhad isel wedi’u hysbrydoli gan Gatiau Ishtar Babilon a theils addurniadol a ddefnyddir mewn mannau cyhoeddus fel gorsafoedd trên a thu allan tafarndai a gwestai. Mae pob teils yn cael ei rholio, ei chyfuchlinio a’i gwydro’n unigol ac yna’n cael ei rhoi at ei gilydd fel jig-so, sef pan fyddaf yn cael gweld y ddelwedd derfynol am y tro cyntaf.

www.reneeso.com

Mae rholer slab yn ddarn o offer sy’n rholio slabiau unffurf o glai y gellir eu defnyddio wedyn ar gyfer adeiladu â llaw

Liam Stokes-Massey

Darlunydd yw Liam Stokes-Massey sydd wedi bod yn artist llawn amser ers 2014. Ar ôl dechrau gweithio yn y cyfryngau traddodiadol mae wedi dechrau cymhwyso ei sgiliau i fyd celf ddigidol yn ddiweddar.

Beth yw eich cysylltiadau â Wrecsam a Tŷ Pawb?

Cefais fy ngeni a’m magu yn Wrecsam, ar ôl symud i ffwrdd i Gaerdydd am gyfnod byr ac yna dychwelyd. Rwyf wedi bod yn rhan o Tŷ Pawb ers 2019, lle rwy’n defnyddio’r Cwt Bugail fel stiwdio.

Beth ydych chi’n ei hoffi neu’n ei gael yn ddiddorol am terracotta fel deunydd? Rwyf wrth fy modd â hynodrwydd ac ymarferoldeb teracota. Mae rhai o’r dyluniadau rydw i wedi’u gweld hyd yn hyn yn fanwl iawn a chywrain. Mae’r ffaith ei fod yn unigryw i’n hardal ni hefyd yn fendigedig.

Allech chi rannu ychydig am eich darnau yn yr arddangosfa a beth ysbrydolodd nhw?

Mae’r darluniau pensil a dyfrlliw a greais ar gyfer yr arddangosfa wedi’u hysbrydoli gan rai o fy hoff ddarnau o bensaernïaeth a dyluniad sydd i’w cael o gwmpas canol y dref. Nid yw pob un yn ddarnau teracota ond mae ganddyn nhw i gyd lefel wych o grefftwaith – rhywbeth rydw i wrth fy modd yn ei ddal.

www.pencilcraftsman.com